Hamis Hangi Gün? Toplumsal Cinsiyet ve Sosyal Adalet Bağlamında Bir Bakış
Bazı kelimeler vardır; yalnızca bir günü değil, bir kültürün düşünme biçimini de temsil eder. “Hamis” kelimesi bunlardan biri. Arapça kökenli bu sözcük, hem “Perşembe günü” anlamına gelir hem de birçok toplumda haftanın son çalışma gününün ruhunu taşır. Ama bugün “Hamis hangi gün?” sorusuna sadece takvim açısından değil, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından bakmak istiyorum. Çünkü bir günü anlamak, o günün içinde yaşayan insanların bakış açılarını anlamaktan geçer.
Hamis: Bir Günden Fazlası
Arap dünyasında “Hamis” (الخميس) kelimesi, haftanın beşinci günü olan Perşembeyi ifade eder. Cuma günü kutsal sayıldığı için, Perşembe akşamı çoğu yerde haftanın kapanışı, hazırlığın ve paylaşımın zamanıdır. Ancak dikkatle bakıldığında, bu günün toplumsal anlamı yalnızca dini ya da kültürel değildir — aynı zamanda insan ilişkilerinin, dayanışmanın ve farklı rollerin yeniden tanımlandığı bir zaman dilimidir.
Perşembe akşamı, kadınlar için genellikle ev içi hazırlıkların, erkekler içinse dışarıdaki planların günüdür. Bu ayrım, tarihsel olarak toplumsal cinsiyet rollerinin bir yansımasıdır. Fakat günümüz dünyasında “Hamis”, artık yalnızca “kadın mutfakta, erkek sokakta” ikiliğini değil; değişen rollerin, eşitliğe doğru evrilen bir toplumun sembolünü de taşır.
Toplumsal Cinsiyet Merceğinden Hamis
Bugün “Hamis hangi gün?” diye sormak, aslında şu soruyu da beraberinde getiriyor: Bu gün kimin günü? Kadınların görünmeyen emeğinin, erkeklerin kamusal alandaki sorumluluklarının, çocukların öğrenme süreçlerinin birleştiği bir eşikte duruyoruz.
Kadınlar, Hamis günü genellikle hazırlık yaparken, bu süreçte sadece yemek değil, duygusal bağlar da kurarlar. Toplumsal psikoloji araştırmaları, kadınların sosyal rollerinde empati, aidiyet ve duygusal dengeyi ön plana çıkardığını gösteriyor. Kadınlar için “Hamis”, sadece bir temizlik ya da hazırlık günü değil; aynı zamanda bir topluluğu kucaklama, sevdiklerine alan açma eylemidir.
Erkekler içinse Hamis, çoğu zaman haftanın bitişini ve dinlenme hakkını temsil eder. Ancak modern yaklaşımlar, erkeklerin de bu günlerde duygusal paylaşım, ev içi sorumluluk ve sosyal farkındalık konularında dönüşüm geçirdiğini gösteriyor. Artık “çözüm odaklılık” yalnızca iş dünyasında değil, evdeki denge ve adalet anlayışında da kendini gösteriyor.
Çeşitlilik Perspektifinden Hamis: Kimin Günü, Kimin Alanı?
Hamis, sadece bir gün değil; farklı kimliklerin, inançların ve yaşam biçimlerinin bir aradalığını simgeliyor. Arap toplumlarının çoğunda Perşembe akşamı hem bir araya gelmenin hem de farklılıkları kutlamanın zamanıdır.
Bu noktada çeşitlilik kavramı devreye girer. Cinsiyet, etnik köken, inanç veya yönelim fark etmeksizin herkesin kendine ait bir “Hamis” ritüeli vardır. Kimi için ibadet hazırlığı, kimi için arkadaş buluşması, kimisi içinse yalnızca sessizliktir. Sosyal adalet açısından bakıldığında, asıl önemli olan şey, her bireyin kendi “Hamis”ini özgürce yaşayabilmesidir.
Bu bakış açısı, bize kültürel olarak “eşit katılım”ın ne kadar önemli olduğunu hatırlatır. Çünkü bir toplumun adaleti, yalnızca yasalarla değil, insanların gündelik hayatlarında birbirlerine nasıl alan tanıdıklarıyla ölçülür.
Sosyal Adalet ve Hamis’in Yeni Anlamı
Modern sosyal bilimler, bireylerin zaman algısının bile sınıfsal ve cinsiyet temelli olabileceğini ortaya koyuyor. Kimileri için “Perşembe” tatilin eşiği, kimileri içinse hâlâ mesainin uzadığı bir gün. “Hamis” kelimesi, bu farkındalıkla ele alındığında adalet ve eşitlik çağrısına dönüşür.
Toplumsal cinsiyet eşitliği, yalnızca kadınların güçlenmesi değil, erkeklerin de duygusal derinlik kazanmasıyla mümkündür. Kadınların empatiyi, erkeklerin çözümcülüğü temsil ettiği bir “Hamis” anlayışı, toplumun daha dengeli bir geleceğe adım atmasını sağlar.
Bir düşünün: Eğer her “Hamis” günü, farklı kimliklerin birbirini dinlediği, birlikte üretip paylaştığı bir kültür doğursa, bu hafta nasıl biterdi? Daha adil, daha anlayışlı bir Cuma sabahına uyanmaz mıydık?
Sonuç: Hamis, Birlikte Düşünmenin Günü
“Hamis hangi gün?” sorusunun cevabı basit: Perşembe. Ama asıl mesele, bu günün kime, nasıl ait olduğunda yatıyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin, sosyal adaletin ve çeşitliliğin iç içe geçtiği bir dünyada “Hamis”, artık sadece takvimdeki bir tarih değil; bir farkındalık günü olarak da görülebilir.
Belki de her “Hamis”, bize yeniden sormalı:
“Bugün kimlerin sesi duyuluyor, kimlerin görünmeyen emeği var?”
Ve ardından, kendi cevabımızı bulmalıyız — çünkü adalet, farkına varmakla başlar.